Debata: Przeszłość i nasza odpowiedzialność. Po co nam dziś Jan Karski?
27. 04. 2021 r. godz. 16.30-18.30
Link do transmisji: https://youtu.be/TR0qfQnd9D4
Troje absolwentów Instytutu Historycznego UW, profesorowie Natalia Aleksiun, Włodzimierz Borodziej, Dariusz Stola z udziałem Fundacji Edukacyjnej Jana Karskiego przybliżą sylwetkę i dramaty Jana Karskiego. Dyskutować będą nie tylko o faktach – w tym o mitach narosłych wokół misji Karskiego – lecz także o wnioskach płynących z biografii człowieka prawego, uchodźcy i uczonego. Co z jego biografii wynika dla nas dziś?
Wybór kwietniowej daty debaty nie jest przypadkowy. 19 kwietnia minie 78 lat od wybuchu największego żydowskiego powstania w Europie okupowanej przez hitlerowskie Niemcy. Kilka dni później, 24 kwietnia, przypada rocznica urodzin Jana Karskiego.
Jan Karski, legendarny emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego przeżył sowiecką niewolę, niemieckie tortury i próbę samobójczą. Dwa razy przedostał się do warszawskiego getta, a później - w przebraniu strażnika - do obozu w Izbicy. Naoczny świadek Zagłady, dotarł do przywódców Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych. Wydając w USA książkę „Tajne Państwo” o działalności polskiego ruchu oporu i Zagładzie liczył, że wstrząśnie sumieniem świata. Do Polski nie mógł wrócić.
Trzydzieści pięć lat po wojnie w filmie Claude'a Lanzmanna "Shoah”, Karski płacze, kiedy opowiada o cierpieniu, którego był świadkiem i o fiasku starań, by powstrzymać machinę Zagłady. W pracy naukowej był jednak spokojny, rzeczowy i rzetelny. Na jezuickim Georgetown University w Waszyngtonie wykładał przez 40 lat.
Jan Karski może być wzorem dla współczesności nie tylko z racji wojennego życiorysu. Odwagę łączył z przyzwoitością i współczuciem dla krzywdzonych, ale też z jasnym myśleniem i trzeźwym osądem, które stały się podstawą jego powojennej kariery naukowej na obczyźnie. Rozumiejąc złożoność świata i rolę jednostki, która w niewielkim stopniu wpływa na bieg historii, ryzykował życie, aby ostrzegać przed zagrożeniami. Antytezą postawy Karskiego jest obojętność albo nienawiść, ale też lekceważenie prawdy i mętność myśli.
Był polskim i amerykańskim patriotą. Otrzymał i tytuł Sprawiedliwego Wśród Nardów Świata i honorowe obywatelstwo Izraela. Był laureatem wielu doktoratów honoris causa, a także kawalerem najwyższych odznaczeń, m.in. Virtuti Militari, Orderu Orła Białego i amerykańskiego Prezydenckiego Medalu Wolności. Mówił: „Sam nie znaczyłem nic. Najważniejsza była moja misja.”
Uniwersytet, jako miejsce ludzi poszukujących prawdy, musi reagować na dezinformację, pewną siebie ignorancję i nobilitację nienawiści jako środka kształtowania opinii publicznej. Od Karskiego możemy się w tym względzie wiele nauczyć.
ZAPROSZENIE: przeszłość-i-odpowiedzialność-zaproszenie.pdf
Prof. Natalia Aleksiun, historyczka w Graduate School of Jewish Studies, Touro College w Nowym Jorku. Zajmuje się historią Żydów polskich, dziejami Zagłady i żydowską historiografią. Autorka m.in. Conscious History: Polish Jewish Historians before the Holocaust. Redaktorka naczelna East European Jewish Affairs.
Prof. Włodzimierz Borodziej, historyk na Wydziale Nauk o Kulturze i Sztuce UW. Redaktor naczelny Polskich Dokumentów Dyplomatycznych, wydawanych przez Polski Instytut Spraw Międzynarodowych. 2010-216 współdyrektor Imre Kertész Kolleg w Jenie. Przewodniczący Rady Naukowej Domu Historii Europejskiej w Brukseli (2009-2019). Ostatnia publikacja (wraz z Maciejem Górnym): Forgotten Wars: Central and Eastern Europe 1912-1916, Cambridge UP, 2021.
Prof. Dariusz Stola, historyk w Instytucie Studiów Politycznych PAN i członek zespołu OBM UW. Zajmował się historią stosunków polsko-żydowskich, migracji międzynarodowych i reżimu komunistycznego, publikując dziesięć książek i ponad 150 artykułów. W latach 2014-2019 dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN.
Ewa Junczyk-Ziomecka, prezeska Fundacji Edukacyjnej Jana Karskiego, przez sześć lat działała na rzecz powstania Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN. Podsekretarz stanu (2006-2008) i następnie (do 2010) sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP. W latach 2010-2014 Konsul Generalna RP w Nowym Jorku, gdzie zainicjowała grupę, która doprowadziła do pośmiertnego odznaczenia Jana Karskiego amerykańskim Medalem Wolności.
